“Komşu ülkelerle dostane ilişkileri koparmak istemiyorlar.” Kazakistan’da mülteci statüsü almanın zorlukları
İade tehdidi göz ardı edilemez
Özbekistan’ın bir parçası olan Karakalpakstan Cumhuriyeti’nin yerlisi olan Zhangeldy Zhaksymbetov, 15 yıldır Almatı’da yaşıyor. 53 yaşında bir Özbekistan vatandaşı oturma izniyle Kazakistan’da yaşıyor. Geçtiğimiz Eylül ayında güvenlik güçleri, Özbek makamlarının iade talebi üzerine Zhaksymbetov’u gözaltına aldı ve gözaltına aldı. Gözaltı süresinin dolması nedeniyle bu yıl eylül ayında serbest bırakıldı.
Zhangeldy Zhaksymbetov’a göre Özbek yetkilileri onun “anayasal düzene saldırdığından” şüpheleniyordu. Özbek yetkililerin benzer talebi üzerine başkaları da gözaltına alındı Karakalpak aktivistleri Kazakistan’da.
İnsan hakları aktivistleri, Karakalpak aktivistleri Zhangeldy Zhaksymbetov, Koshkarbay Toremuratov, Raisa Kudaibergenova ve Ziuar Mirmanbetova’nın serbest bırakılmasına rağmen Özbekistan’ın iade talebinin yürürlükte kaldığını iddia ediyor.
HRW daha önce Karakalpak aktivistlerinin Özbekistan’a iade edilmemesi yönünde çağrıda bulunmuştu.
Zhaksymbetov hapishanedeyken kendisine mülteci statüsü verilmesi için Kazak makamlarına başvurdu. Yetkililer başvuruyu karşılamayı reddetti. İnsan hakları savunucusu Denis Dzhivaga, Zhaksymbetov’un bu karara itiraz ettiğini söylüyor. Duruşmanın ne zaman yapılacağı bilinmiyor.
Zhangeldy Zhaksymbetov, Özbek yetkililerin geçen yaz Karakalpakstan’daki kitlesel protestoların ardından kendisine zulmetmeye devam ettiğini söyledi.
– Karakalpakstan’daki protestoların ardından Özbekistan güvenlik güçlerinin temsilcileri yanıma geldi. Onlara Kazak polisi eşlik ediyordu. Bana “YouTube’a girip insanlara orada (Karakalpakstan’da) insanların öldüğünü söylemem ve durmam söylendi.” Onlara şunu sordum: “İnsanları kim öldürüyor? Beni neyle suçluyorsun? Zhaksymbetov, bundan sonra “kendilerini suçla” deyip gittiklerini söylüyor.
Ona göre Özbek yetkililer onu “2020’de Özbekistan’da yasa dışı mitinglere katılmakla” suçladı. Zhaksymbetov, Özbekistan’a en son 2019 yılında geldiğini ve Kazakistan’a gelişinden bu yana bir daha oraya gitmediğini söylüyor.
– Eğer o sırada Kazakistan’da olsaydım, Özbekistan’daki yasa dışı bir mitinge nasıl katılabilirim? Mantık olmalı! diyor Zhaksymbetov.
“Zulmü teyit eden belgelere ihtiyacımız var”
Kazakistan’da mülteci statüsü verilmesine ilişkin karar yürütme organının yetkisindedir. Geçen yıla kadar bu konu İçişleri Bakanlığı göçmenlik dairesi tarafından ele alınıyordu. Ocak 2022’den itibaren Çalışma ve Nüfusun Sosyal Koruma Bakanlığı’na devredilmiştir.
Almatı şehrinin İstihdam ve Sosyal Programlar Dairesi Zhangeldy Zhaksymbetov, “zulmünün gerçekliğini belgeleyemediği” gerçeğini öne sürerek mülteci statüsü başvurusunu yerine getirmeyi reddetti.
Almatı şehrinin İstihdam ve Sosyal Programlar Dairesi temsilcisi Myrzan Marinov, Zhangeldy Zhaksymbetov’a mülteci statüsü verilmesinin reddedilmesinin nedeninin “Mülteci statüsü atama başvurularının kaydedilmesi ve değerlendirilmesine ilişkin kurallar” olduğunu söyledi, onaylı 118 numaralı siparişe göre 22 Nisan 2022’de Nüfusun Çalışma ve Sosyal Koruma Bakanı.
– Kurallarımıza göre mülteci statüsü alabilmeleri için ülkelerinde zulüm gördüklerini doğrulayan belgelerin olması gerekiyor. Artık “zulme uğradıklarını” söylüyorlar, ancak yetkililerden, ulusal güvenlik teşkilatından, polisten, mahkemeden veya savcılıktan zulme ve baskıya maruz kaldıklarını doğrulayan resmi belgeleri sunmaları gerekiyor. Yetkili, sadece sözlü olarak orada zulüm gördüklerini söylüyorlar” dedi.
Zhangeldy Zhaksymbetov buna katılmıyor.
– Özbek yetkililerin isteği üzerine Kazak polisi beni gözaltına aldı, hakkımda dava açtı, bir yıl gözaltında kaldım. Başka hangi kanıta ihtiyaç var? Açıkçası Özbek yetkilileri bana “Zhaksymbetov’un peşinde olduklarını” belirten bir belge vermeyeceklerini söylüyor.
Almatı şehrinin İstihdam ve Sosyal Programlar Dairesi de Karakalpak aktivistleri Koshkarbai Toremuratov ve Raisa Kudaibergenova’nın mülteci statüsü başvurusunu karşılamadı.
Azattyk’in (Radyo Liberty’nin Kazakça baskısı) talebine yanıt olarak, Çalışma ve Sosyal Koruma Bakanlığı, “Mülteci statüsü verilmesi ve başvuruların kabul edilmesi hakkında” Kuralların 18. paragrafına atıf yaptı ve yalnızca mülteci statüsü verilmesine ilişkin şartlardan bahsetti. durum.
“İnsani bir jest olarak değil, siyasi bir adım olarak algılanıyorlar”
Kazak insan hakları aktivisti Denis Dzhivaga, ülkesindeki zulüm veya baskı nedeniyle ülkesini terk etmek zorunda kalan bir kişiden “zulüm belgesi” talep etmenin mantıksız olduğunu söylüyor.
– Mülteci statüsü verme kararını devletin kendisi veriyor. Ancak sığınmacının talep edilen tüm belgeleri sunamayacağı açıktır. Ve böyle bir durumda devlet kurumlarımız “herhangi bir baskının olmadığına” inanıyor. Bu, mevcut deneyimlerden açıkça anlaşılmaktadır. Örneğin bu yıl çok sayıda Özbekistan vatandaşı mülteci statüsü için başvuruda bulundu. İki veya üç kişinin durumu reddedildi. Diğer ikisinin başvuruları ise halen devam ediyor. Ancak bu ödülün de verilmeyeceğine dair korkular var. Bunun nedeni ise devlet kurumumuzun istediği belgeyi Özbekistan’dan getirememeleri” diyor avukat.
Denis Dzhivaga, Kazak yetkililerin mülteci statüsü vermeyi zorlaştırmasının nedeninin, komşu ülkelerle dostane ilişkileri koparmak istememeleri olduğunu söylüyor. Ona göre Kazakistan, mülteci statüsünün sağlanmasını insani bir jest olarak değil, siyasi bir adım olarak algılıyor.
Çalışma ve Nüfusun Sosyal Korunması Bakanlığı’nın Azattyk’e sağladığı verilere göre, Eylül 2023 itibarıyla 327 yabancı vatandaş Kazakistan’da mülteci statüsü aldı. Bunlardan 255’i Afganistan’dan, 59’u Ukrayna’dan, 6’sı Çin’den, 6’sı Suriye’den ve 1 kişi de Özbekistan’dan.
514 kişiye sığınmacı belgesi verildi. Bunların 277’si Ukrayna’dan, 181’i Afganistan’dan, 22’si Rusya Federasyonu’ndan ve 34’ü diğer ülkelerden kişilerden oluşuyor.
