Türkmenistan’dan “Büyük Göç”. Halk yoksulluktan ve baskıdan kaçıyor. Özbekistan kontrol noktasını kapattı

Özbekistan, Türkmenistan sınırındaki Farap-Alat kontrol noktasını geçici olarak kapattı. Son aylarda bu geçiş noktasından Türkmenistan’dan Özbekistan’a geçenlerin sayısında artış olduğu yönünde haberler geliyor.

Özbekistan Devlet Güvenlik Servisi (SSS) Sınır Birlikleri’nin basın servisine göre, Farap-Alat kontrol noktası 20 Kasım’da kapatıldı.

Resmi açıklamada, bu tedbirin akut solunum yolu hastalıklarının yayılmasını önlemek amacıyla alındığı belirtildi.

Kontrol noktasının ne zaman yeniden faaliyete geçeceği konusunda kesin bir bilgi bulunmuyor.

Türkmenistan’ın Daşoğuz vilayeti ile Özbekistan’ın Harezm bölgesi arasındaki Şavat-Daşoğuz kontrol noktası kapatılmadı. Özbekistan Sınır Birliklerinin Harezm bölgesindeki bir çalışanı bunu Özodlik’e bildirdi.

– Sadece Lebap ile Buhara arasındaki sınır kapısı kapalı. Özbek sınır muhafızı, Daşoğuz-Harezm kontrol noktasının açık kaldığını söyledi.

Son aylarda Türkmenistan’ın Lebap velayetinden Özbekistan’a etnik Özbek göçünde artış yaşandı.

Buhara bölgesinin Alat ilçesinde yaşayan blog yazarı Feruz Choriev, Özodlik’e, Özbek makamlarının yabancılar için giriş ve kayıt prosedürünü basitleştirmesinin ardından komşu Türkmenistan’dan gelen ziyaretçi sayısının arttığını söylüyor.

– Pek çok Türkmen vatandaşı turist vizesiyle sınırı geçiyor. Gerçek şu ki işten boş zamanlarımda araba kullanıyorum. Birkaç gün önce iki adamı Farap-Alat kontrol noktasına götürdüm. Bunlar doktorlardı. Onları şehir merkezine götürürken biraz sohbet etme şansımız oldu. Onlarla konuştuktan sonra gaz, elektrik ve elektrik faturalarının Özbekistan’dakinden daha ucuz olduğu ancak gıda ürünlerinin, özellikle de un çok daha pahalı hale geldiği ve ücretlerin bizimkinden çok daha düşük olduğu ortaya çıktı. Türkmenler bize çalışmak için geliyorlar ve son zamanlarda sayıları çok fazla. Ve pek çok Türkmen vatandaşı Semerkand ve Buhara’ya gelerek bu şehirler üzerinden Rusya’ya veya Türkiye’ye uçuyor” diyor Choriev.

Özodlik gazetecisi, Özbekistan’ın Harezm ve Buhara bölgelerine yerleşmek üzere taşınan üç Türkmen vatandaşıyla iletişim kurmayı başardı.

– Daşoğuzlu bir adamla evlendim ve ben de Şavatlıyım. O yıllarda iki ülke arasındaki sınırlar hâlâ açıktı. Kocam Daşoğuzlu etnik bir Özbek ama Taşkent’te Sulama Enstitüsü’nde okudu. Urgenç’teki Pedagoji Enstitüsü’nden mezun oldum. Türkmenistan’da işsiz kaldım. Çünkü Daşoğuz’daki tüm Özbek okulları kapatıldı. Kocam da işini kaybetti. Özbek vatandaşlığımı kaybetmedim. Daha sonra eşimin de Özbekistan’a taşınabilmesi için tüm evrakları tamamladık. Kızımız şu anda Urgenç’teki üniversitelerden birinde okuyor. Şimdilik ebeveynlerimizin Şavat’taki evinde yaşıyoruz” diyor Khorezm’den Norzhon adlı bir muhatap.

Gözlemciler, Özbekistan’da komşu Türkmenistan’dan gelen mevsimlik işçilerin sayısının son zamanlarda arttığına dikkat çekiyor.

“90 günlük vizeyle Harezm’e geliyorlar, üç ay şantiyelerde çalışıyorlar, sonra evlerine dönüyorlar. Ayda 50 dolara çalışmayı kabul ediyorlar. Artık Harezm’deki hemen hemen tüm inşaat şantiyelerinde Daşoğuzlu işçilerle karşılaşabiliyorsunuz” diyor Harezm blog yazarı Anvar Sabirov, Özodlik’e.

Yoksulluk ve baskıdan kaçmak

İnsan hakları örgütü Türkmen İnsan Hakları İnisiyatifi’nin başkanı ve Chronicle of Turkmenistan web sitesinin genel yayın yönetmeni Farid Tukhbatullin’in Özodlik’e söylediği gibi, sadece yoksulluk ve düşük ücretler değil, aynı zamanda Türkmenistan’daki etnik ayrımcılık ve baskı da teşvik edici faktörler. etnik Özbekler ülkeden göç edecek.

– Şimdi Türkmenistan’ın Lebap ve Daşoğuz velayetlerinden çok sayıda etnik Özbek Özbekistan’a taşınıyor. Kitlesel bir göçün olduğunu söyleyebiliriz. Birçoğu önce 90 günlük vizeyle Özbekistan’a gidiyor, geçici olarak Harezm veya Buhara’daki akrabalarının yanında yaşıyor ve geçici kayıt alıyor. Daha sonra resmi belgeleri topluyorlar ve ailelerini yasal olarak Türkmenistan’dan çıkarıyorlar. Evlerini satıp kalıcı olarak Özbekistan’a taşınıyorlar. Etnik Özbek göçünün akışı son altı ayda arttı. Kesin bir rakam veremem ama çok sayıda insan hareket ediyor. Ekonomik zorlukların yanı sıra etnik Özbeklerin başka sorunları da var: Çocukları için Özbek okulları yok ve Özbek televizyon kanalları engelleniyor. Çok sayıda etnik Özbek’in yaşadığı ilçe veya mahallelere, komşu ilçelerden Türkmenler yerleştiriliyor ve liderlik pozisyonlarına atanıyor. İlk olarak Türkmenler de işe alınıyor. Okullarda ve halka açık yerlerde milli Türkmen kıyafetleri giymeye zorlanıyorlar. Farid Tukhbatullin, bu koşullar altında etnik azınlıkların tarihi anavatanlarına gitmekten başka seçeneği olmadığını söylüyor.

Resmi olarak Türkmenistan’da 6,7 ​​milyondan fazla insan yaşıyor ve bunların yüzde 8-10’u etnik Özbeklerden oluşuyor.

On yıl önce bu ülkedeki okullarda Özbek dilinde eğitim tamamen durduruldu.

Sovyet döneminde açılan tüm Özbek okulları Türkmen diline devredildi.

Son yıllarda Türkmenistan’da Özbekçe medya kapatılıyor ve Özbek televizyon kanalları engelleniyor.

Resmi istatistiklere göre Ocak-Eylül 2023’te Özbekistan’a göç edenlerin sayısı 168,7 bin kişi oldu.

Özbekistan’a yurt dışından daimi ikamet için gelenlerin en büyük payı Rusya Federasyonu’ndan gelenlerdir (%38,9).

Göçmenlerin yalnızca yüzde 1,6’sı Türkmenistan vatandaşı.

Göçmenlerdeki en büyük artış Buhara, Semerkant, Navoi ve Harezm bölgelerinin yanı sıra Karakalpakstan Cumhuriyeti’nde kaydedildi.

Özbekistan’ın Harezm, Kaşkadarya ve Buhara bölgeleri ile Karakalpakstan Cumhuriyeti’nin Türkmenistan ile ortak sınırı bulunmaktadır. Ülkeler arasındaki devlet sınırının uzunluğu 1650 kilometredir.

Özbekistan’dan Türkmenistan’a seyahat esas olarak dört sınır karakolundan geçmektedir. Bunlar Harezm bölgesindeki “Dostluk” ve “Şavat” sınır karakolları, Buhara’nın Alat bölgesindeki “Farab” kontrol noktası ve Karakalpakstan’daki “Hoceyli” kontrol noktasıdır.

– Ülkeye gelenler arasında hâlâ istatistiklerde yer almayanlar da olabilir. Çünkü dediğim gibi turist vizesiyle turist olarak seyahat ediyorlar. Ozodlik’e konuşan Farid Tukhbatullin, bu nedenle birçoğunun istatistiklere dahil edilmeyebileceğini söylüyor.

Türkmen yazar ve gazeteci Khudoiberdi Halla’ya göre Özbek-Türkmen sınırı yakınında yaşayan binlerce insan aile bağlarını paylaşıyor.

– Etnik azınlık temsilcilerinin eğitim gördüğü okullar kapatılarak Türkmenistan perişan ediliyor. Önce etnik Kazaklar ülkeyi terk etti, şimdi de etnik Özbekler ülkeyi terk ediyor. Türkmenistan’da Sovyet döneminde aile kuran Özbekler var. Türkmenistan’ın Lebap ve Daşoğuz velayetlerinde etnik Özbeklerin torunları bulunmaktadır. Esas olarak çiftçilikle uğraşıyorlar. Khudoiberdi Halla, Özodlik’e etnik Kazaklar gittiğinde Türkmenistan’da sığır yetiştiriciliğinin azaldığını ve şimdi pamuk yetiştiriciliği ve tarımın çöküşün eşiğinde olduğunu söylüyor.

Türkmenistan’da şu anda yaklaşık yarım milyon etnik Özbek’in yaşadığı ve ülkenin toplam nüfusunun yüzde 12’sini oluşturduğu bildiriliyor.

Öte yandan Özbekistan’ın Harezm ve Surhanderya bölgeleri ile Karakalpakistan Cumhuriyeti’nin de aralarında bulunduğu sınır bölgelerinde 150 binden fazla etnik Türkmen yaşıyor.

– Artık Türkmenistan sınırlarını açarsa nüfusun büyük kısmının ülkeyi terk edeceğini rahatlıkla söyleyebilirim. Artık 50 yaş üstü olanlar bile ülkeyi terk ediyor. Kim 30 dolarlık emekli maaşıyla yaşayabilir? Yakın zamana kadar Türkmenlerin sığınma yeri olarak görülen Türkiye, artık Türkmenler mümkün olan her yere gidiyor. Birçoğu Rusya üzerinden Amerika’ya ve Dubai’ye, hatta Güney Kore ve Meksika’ya gidiyor” diye anlatıyor Türkmen. Haber muhabiri Ruslan Myatiev, Özodlik’e anlatıyor.

Yasaklar ülkesi

Türkmenistan, insan haklarının ağır şekilde ihlal edildiği dünyanın en kapalı ülkelerinden biri.

Türkmenistan da tuhaf yasakların olduğu bir ülke.

Bazı yasaklar ülkede perde arkasında işliyor ve çoğu zaman dünya kamuoyuna duyurulmadan yürürlüğe giriyor.

Bu ülkede kadınların sadece araba kullanması değil, aynı zamanda arabanın ön koltuğuna oturması da yasak.

Ayrıca bu ülkede kadınların kozmetik kullanması, kontur yapması, manikür yapması, saçını boyaması, dar elbise ve kot pantolon giymesinin yasak olduğu dünya basını tarafından dikkat çekti.

Devlet basını tamamen kontrol ediyor, yabancı haber siteleri engelleniyor.

Türkmenistan’da Özbekler çoğunlukla Özbekistan sınırındaki bölgelerde yaşıyor.

Türkmenistan, Özbekistan Devlet Başkanı Şavkat Mirziyaev’in iktidara geldiği 2016 yılından bu yana en sık ziyaret ettiği bölge ülkelerinden biri.

Son 7 yılda karşılıklı ziyaretler sıklaştı.

Her iki taraf da aralarında çözülmemiş bir sorun olmadığını söylese de ülkeler arasında vize ve sınırlarla ilgili pek çok soru hala cevapsız durumda.

İki ülkenin sınır bölgelerinde yaşayanlar için üç günlük vizesiz rejimin yürürlükte olduğu zamanlar oldu.

Bu prosedür şu anda yürürlükte değildir. Sınır bölgelerinde yaşayanların da vize alması gerekiyor. Örneğin, Harezm’e seyahat etmek için Türkmenistan’ın Daşoğuz velayet sakinlerinin Aşkabat’taki Özbekistan Konsolosluğu ile iletişime geçmesi ve 90 günlük vize alması gerekiyor.

Özbek-Türkmen sınırındaki kontrol noktasının kapatılmasının ardından vize sahipleri Özbekistan’a yalnızca uçakla girebilecek.