Sipariş edilen gönderiler: Hükümet yanlısı medya masumiyet karinesini baltalıyor…

“İddiacıların” gözaltına alınanlara yönelik yazı ve konuşmalarında dile getirdiği suçlamalar aynı

Azerbaycan’da hükümet geçen yılın sonundan itibaren bağımsız medyaya yönelik saldırılarını yoğunlaştırdı. Yıl sonundan bu yana bağımsız gazeteciler ve sivil toplum aktivistleri tutuklandı.

Bugün Azerbaycan’da 20’ye yakın gazeteci cezaevinde.

Peki bu tutuklamalar Azerbaycan toplumuna nasıl sunuluyor?

Tutuklanan gazetecilerin çoğu kaçakçılıkla suçlanıyor. İddiaya göre Azerbaycan topraklarına yasa dışı olarak döviz getirmişler. İddialar doğrulanmasa da hükümet yanlısı medya onları “hibe kaçakçılığıyla” suçluyor.

Çoğu durumda, bu makaleler “ihbar” işlevi görüyor; bu, hükümet yanlısı medyanın bireyler hakkında riskli bilgileri kişiler tutuklanmadan önce yaydığı ve ardından kolluk kuvvetlerinin gazetecileri ve aktivistleri gözaltına aldığı anlamına geliyor.

Sipariş üzerine makale dağıtan medya kuruluşları nelerdir?

Bağımsız medyaya karşı özel olarak yazılar yayımlayan ve büyük oranda otoritelerin kontrolünde olan medya kuruluşlarının yanı sıra, aynı siyasi çizgiye bağlı televizyonlar da bu propagandanın başlıca sözcüleridir.

Aynı zamanda ATV, REAL TV, “Space TV”, Kamu Televizyonu, ARB, AzTV, devletin resmi kanalı, hükümet tarafından finanse edilen “Bakü TV” vb. Televizyonlar açık.

Medyaya gelince, resmi ve gayri resmi otoritelerin kontrolündeki tüm medya bu propagandanın aracı haline gelmiştir. Devletin resmi medya kuruluşu olan “Azertac”ı da içermektedir. ajansCumhurbaşkanlığı İdaresi’nin resmi organı “Halk gazetesi” Milli Meclisin resmi organı olan “Azerbaycan gazetesi”, hükümet tarafından kontrol edilen “Ses”, “Yeni Müsavat”, “525.”“Doğu”, “İki Sahil” ve “Türkistan” gazeteleryanı sıra hükümet yanlısı “Rapor”, APA, “Lent.az”, “Trend”, “Qafqazinfo”, “Oxu.az”, “Milli.az”, “Ölka.az”, “Haggın.az” Bu holdingin bir parçası olan ve aynı zamanda farklı isimler altında faaliyet gösteren “Day.az”, “Publika.az”, “Telegraf.com” ve “Telegraf Holding”e ait “Axar.az” siteleri. Alınan 3.000 (üç bin) fon alan medya kuruluşlarının yanı sıra dünyanın çeşitli ülkelerinde faaliyetleri yasaklanan Rus “Sputnik” Ajansı’nın Azerbaycan servisini de içermektedir. Söz konusu medya kuruluşlarının yazdıkları materyallerde, bazı Batılı çevrelerin güya bağımsız medyayı kullanarak ülkede kaos yaratmaya çalıştığı belirtiliyor.

En ilginci ise çeşitli medya kuruluşlarında yayınlanan ve “Araştırma” olarak sunulan bu yazıların içerik, metin ve söylemlerinin aynı olmasıdır.

Malzemelerde yer alan iddialara gelince, tutuklu gazetecilerin görev yaptığı medya kuruluşlarının mali kaynakları ve bütçelerine ilişkin rakamlar da yer alıyor. Bu yazı ve konuşmalarda gazetecilerin ve sivil toplum temsilcilerinin tutuklanması ve cezalandırılması yönünde çağrılar da yapılıyor. Ayrıca tutuklulara yöneltilen suçlamalar da bu yazılarda dile getirilen suçlamalarla örtüşüyor…

Peki bağımsız medya kendisini nasıl savunacak?

Masumiyet karinesinin ihlali, tutuklanan kişilerle ilgili yayınlanan yazılarda açıkça hissedilmekte, bu tür sipariş edilen materyaller yayınlandığında, bilirkişi ve avukatlar mahkemeye başvurarak bunların “yalan ve iftira” olduğunu kanıtlamaya çalışmaktadır. Bu konunun yerel mahkemelerde objektif olarak araştırılmaması üzerine avukatlar Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne başvuruyor.

Yazılı yazılar incelendiğinde sıralı olduğu açıkça görülüyor: Cümleler aynı kelimeyle başlıyor, aynı şekilde bitiyor, söylem, suçlama ve yaklaşım aynı…

Paragrafların yerleri yeni değiştirilen bu metinlerin editörlere hazır olması için bu materyalleri dikkatli bir şekilde takip etmeniz yeterlidir.

Meydan TV araştırma olarak sunulan bu makalelerden bazılarını analiz etti.

İki malzemenin analizi

Hükümete yakın iki medyanın 18 ve 22 Nisan tarihlerinde yayınladığı materyallere bakalım. Her iki medya kuruluşu da manşette “Abzas Medya ve Toplum TV davasında yeni gerçeklerin” ortaya çıktığını yazıyor. Görünüşe göre buradaki anahtar kelime “yeni gerçekler” idi.

Paragraflar değişti ama cümleler aynı Her iki medyadaki materyaldeki cümlelerin yapısı aynıdır ancak paragrafların konumu farklıdır. Aynı medya kuruluşundan alınmış olabilir, ancak hiçbir gönderide referans yoktur.

Yazıda varılan sonuç aynı olup, gazetecilik etiğine yakışmayan biçimde görüşler ifade edilmiş ve görüşler oluşturulmuştur. Üstelik soruşturması devam eden ve henüz mahkeme kararı çıkmamış davada…

Yazdıklarımız sadece iki gün arayla yazılan iki materyalin analizidir. Spesifik bir bilgi elde edilmemiştir, iktidara yakın medyanın arama bölümüne “Tolum TV”, “Abzas Media” anahtar kelimelerini yazarak yazıları okuyabilir ve karşılaştırabilirsiniz. O zaman hepsinin aynı kaynaktan mı, yoksa farklı medyadan mı yazıldığını anlayacaksınız…

Masumiyet karinesi nedir?

Azerbaycan Anayasasının 63. maddesine masumiyet karinesi denmektedir. Bu maddeye göre, suçu işlemekle suçlanan kişilerin suçluluğu kanuna uygun olarak ispatlanmamışsa, mahkemenin hukuken bağlayıcı bir kararı yoksa masum sayılırlar.

Azerbaycan’ın yerel ve hükümet medyası manşetlerinde “hibe kaçakçılığı” ifadesini kullanıyor.

Masumiyet karinesini ihlal edenleri neler bekliyor?

Demokratik Girişimler Enstitüsü’nün (IDI) “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) Azerbaycan’a karşı Masumiyet Karinesine İlişkin Kararlarının Uygulanma Durumu Hakkında” raporunda, masumiyet karinesine ilişkin hükümlerin Azerbaycan Cumhuriyeti mevzuatı. Ancak bu ihlalin ne tür bir sorumluluk üstleneceği belirtilmemiştir:

“Bu, masumiyet karinesine ilişkin yerel mevzuattaki boşluklardan biri.”

Belki de cezanın olmayışı yerel medyanın kanunları çiğnemesine olanak sağlıyor. Cezanın olmaması konusuna gelince, mevcut durumda bu alanda herhangi bir cezanın uygulanmaması kazançlı görünüyor.

Gazeteci medya kuruluşuna dava açtı

Tutuklu gazetecilerden Hafız Babalı, onur ve haysiyetini zedeleyen iftira ve hakaret içeren sözler nedeniyle ATV TV kanalına dava açtı.

Sabail Bölge Mahkemesi bu iddiayı kabul etmeyince gazeteci itirazda bulundu. Davada, Babaly’nin soruşturmalarının gazetecilik faaliyetlerinin bir parçası olduğu ve yabancı bağışçılar tarafından emredilmediği belirtiliyor. Ayrıca yayınlanan yazılar hakkında herhangi bir dava açılmamış olup, bu yazılarda yer alan bilgiler herhangi bir idari makam tarafından yalanlanmamış veya mahkemede tartışılmamıştır.

Avukat Rasul Jafarov, “Ancak ilk derece mahkemesi objektif bir soruşturma yürütmedi” dedi.

Ona göre ATV TV kanalı temsilcisinin “Qafqazinfo.az” internet sitesinden alınan bilgilere ilişkin ifadeleri tutarlı değil. Mevzuata göre medya, diğer kitle iletişim araçlarına ait bilgilerin yayılması sorumluluğundan muaf değildir.

Medya Kanunu’nun 77. maddesine göre kitle iletişim araçları devlet organlarının resmi bilgilerini, yetkililerinin, milletvekillerinin açıklama veya konuşmalarını, devletin, özel ve sivil toplum kuruluşlarının, partilerin, bilgi kuruluşlarının basın açıklamalarını yayınlıyorsa. Mevcut davada 77. maddeye atıf yapılması uygun değildir, çünkü “Qafqazinfo.az” bir bilgi ajansı değil, bir internet gazetesidir. Öte yandan “Qafqazinfo.az”da yayınlanan bilgiler herhangi bir devlet kurumunun veya özel, belediye veya kamu kuruluşunun resmi bilgisi değildi. Jafarov, Turan’a yaptığı açıklamada, sitede yer alan fikirlerin kaynağının kesinlikle belirtilmediğini ifade etti.

Gazetecinin itirazı kabul edilmeyince Yargıtay’a temyiz başvurusunda bulunulacak…

Ne oldu?

Azerbaycan’da Kasım 2023’ten bu yana 20’ye yakın gazeteci ve sosyal aktivist tutuklandı.
Başlangıçta tutuklamalar “AbzasMedia” davasıyla ilgiliydi. Bu olayda sitenin yöneticisi Ulvi Hasanlı, çalışan Mahammad Kekalov ve genel yayın yönetmeni Sevinj Vagifqizi tutuklandı.

Daha sonra gazeteciler Hafız Babaly, Nargiz Absalamova ve Elnara Gasimova ile bu davaya ilişkin tutuklamalar devam etti. Şu anda hapis cezaları artırıldı. Bu kişiler kaçakçılık yapmakla suçlanıyor. Ama suçlamayı kabul etmiyorlar, bunu mesleki faaliyetlerle, siyasi emirlerle açıklıyorlar.

Daha sonra Toplum TV davasında tutuklamalar devam etti. Bu yılın 6 Mart’ında polis, İnternet TV kanalı “Toplum TV”ye baskın düzenleyerek kanalın ofisini kapattı. Kanalın kurucusu Alasgar Memmedli ve çok sayıda kişi gözaltına alındı.

Yerel insan hakları örgütlerinin hazırladığı listelere göre şu anda Azerbaycan cezaevlerinde 250-300 siyasi tutuklu bulunuyor.

Yetkililer yaptıkları açıklamalarda, ülkede hiç kimsenin yalnızca mesleki faaliyetleri nedeniyle ya da siyasi gerekçelerle tutuklanmadığını söylüyor.