Azerbaycan neden insan haklarından 1 alıyor?

“Özgürlük Evi” Gürcistan ve Ermenistan’daki siyasi yönetimi “melez rejim” olarak tanımlarken, Azerbaycan için “birleşik otoriter rejim” tabirini uygun buldu. Azerbaycan’da demokrasinin değeri 100 puan üzerinden 1 puanla ölçülüyor. Örgüt, Gürcistan ve Ermenistan’ı “kısmen özgür” ülkeler, Azerbaycan’ı ise “özgür olmayan” ülkeler olarak sınıflandırdı.

Şimdi geçen sene yaşanan bazı olaylara bakarak 99 puanın nerede eksik olduğunu netleştirmeye çalışalım.

Azerbaycan, dindarların toplu olarak tutuklandığı Nardaran ve Gence vakalarına bu yıl İran vakasını da ekledi. İran’la siyasi düzeyde gerginleşen ilişkilerin ardından yüzlerce dindarın tutuklanması yaşandı. Tipik uyuşturucu ve benzeri tutuklama suçlamalarıyla gözaltına alındılar ve hükümet medyasında casus olarak gösterildiler. Süreç aylar sürdü ve en az 500 kişinin tutuklandığı bildirildi.

20 Haziran’da Gadabay ilçesine bağlı Soyudlu köyündeki altın yatağının sularından yapay göl oluşturulmasına karşı protestoyla başlayan Söyüdlü olayları, 2023 yılının en skandal olaylarından biri olarak nitelendiriliyor. Özellikle İlham Aliyev, uzun bir sessizliğin ardından olayı “polisin onurlu davranışı” olarak yorumladı. Köylülerin protestosu önce polisin yetersiz güç kullanımıyla bastırıldı, ardından köy ülkeden izole edildi, Soyudlu’da bağımsız medya gazetecileri baskı altına alındı.

23 Temmuz, Azerbaycan’ın tanınmış ekonomist ve siyasetçisi Gubad İbadoğlu’nun tutuklanmasıyla kutlandı. Gubad İbadoğlu, Ceza Kanunu’nun 204.3.1 maddesi (sahte para veya menkul kıymetlerin hazırlanması, edinilmesi veya satışının organize bir grup tarafından yapılması durumunda) kapsamında suçlandı ve davaya sanık olarak dahil edildi.

İçişleri Bakanlığı, FETÖ bağlantılı kişilere yönelik operasyonel tedbir kapsamında T.C. İçişleri Bakanlığı’ndan alınan bilgiye dayanılarak gözaltına alındığını açıkladı. İnsan Hakları İzleme Örgütü tutuklamayı, hükümeti eleştirenlere yönelik şüpheli suçlamaların uzun geçmişinin bir örneği olarak nitelendirdi.

19 Eylül 2023 tarihinde Azerbaycan Savunma Bakanlığı’nın terörle mücadele operasyonları olarak adlandırdığı Karabağ’da sabah saatlerinde başlayan askeri çatışma sırasında çok sayıda Azerbaycanlı aktivist barış çağrısında bulunarak savaşı kınadı. Bu da bazılarının gözaltına alınmasına neden oldu.

Sosyal aktivist Afieddin Memmedov’un gözaltına alındığı haberi de gündemden düşmedi. İşçi Masası Sendikaları Konfederasyonu başkanının tutuklandığına ilişkin son haber 21 Eylül’de geldi. Bir kişiyi evinin önünde bıçaklamakla suçlanıyor. Afieddin, bu kişinin kendisine saldırdığını belirterek, tutuklanmasını işçi haklarına ilişkin faaliyetlerine bağlıyor. Konfederasyonun birçok üyesi de yıl boyunca uyuşturucu suçlamasıyla tutuklandı.

AbzasMedia’da yayınlanan “polisin siyasi kişilere uyuşturucuyla iftira attığı” iddiasıyla yürütülen soruşturmada isimsiz röportaj veren insan hakları savunucusu ve eski polis memuru İlhamiz Guliyev, 5 Ekim’de gözaltına alındı. 4 Aralık’ta bu kez sivil kıyafetlerle götürüldü ve daha sonra uyuşturucu kaçakçılığı suçlamasıyla bu kez 4 ay hapis cezasına çarptırıldı.

Demokratik ortamın temel direklerinden biri olarak kabul edilen medya da bu yılki tutuklama dalgasında yer aldı. 20 Kasım’dan itibaren Azerbaycan’ın gündeminde “Paragraf Davası” tartışıldı. Önce AbzasMedia’nın müdürü Ulvi Hasanlı gözaltına alındı, ardından da genel yayın yönetmeni Sevinj Vagifqizi tutuklandı. Üç gün boyunca kendisinden haber alınamayan Muhammed Kekalov da aynı davayla yani kaçakçılıkla suçlanıyordu. Hükümet medyası bunların yabancı ajan olduğunu ilan etti.
Kanalın bir diğer çalışanı Nargiz Absalamova da 1 Aralık’ta 3 ay hapis cezasına çarptırıldı. Her biri bu suçlamayı reddetti ve tutuklanmalarını mesleki faaliyetleriyle ilişkilendirdi. Uluslararası insan hakları ve medya kuruluşları da tutuklamayı “AbzasMedia”nın çalışmalarıyla ilişkilendirerek kınadı.
Bu tutuklama dalgası, Azerbaycan ile ABD arasında gerilimin ortaya çıkması ve USAID’in Azerbaycan’daki faaliyetlerinin hükümet medyasında eleştirilmesiyle aynı zamana denk geldi.

“Kanal 13” internet televizyonu başkanı Aziz Orujov 27 Kasım’da gözaltına alındı. Kaçak inşaatla suçlanıyor. Avukatı, bu tutuklamanın medya faaliyetleri nedeniyle maruz kaldığı baskı olduğunu söylüyor.

İnternet TV sunucusu Rufat Muradlı, Khatai Bölge Mahkemesi’nin 2 Aralık’ta verdiği kararla polisin hukuki talebine kasten uymamakla suçlanmış ve hakkında 30 gün tutukluluk kararı verilmişti.

Bakü Hatai Bölge Mahkemesi, “AbzasMedia” ve onların birçok aile üyesine karşı açılan ceza davasında adı geçen kişilerin banka hesaplarına el konulması ve vergi ödemeleri ve tüzel kişilerin hisse mülkiyeti hakkında bilgilerin Bakü Şehri’ne sunulması yönünde bir karar çıkardı. Polis departmanı. “AbzasMedia” davasında tanık olarak sorguya alınan araştırmacı gazeteci Hafız Babalı ve ekonomi analisti Togrul Valiyev’in banka hesaplarına da el konuldu.

Yıl boyunca sadece siyasi figürler, medya ve STK sektörü değil, sıradan insanlar ve küçükler de insan hakları ihlallerine maruz kaldı.

2 Aralık’ta Gebele ilçesine bağlı Vandam yerleşiminde çekildiği söylenen bu videoların ardından polisin işten atıldığı söylense de MIA, ayrıntıyı paylaşma gereği duymadı.

10 Aralık Dünya İnsan Hakları Günü olarak kutlanıyor. Azerbaycan için insan haklarına dair tarihi umut verici bir şekilde bitirmek zor. Hele ki kamuoyunda tedirginlik yaratan, erken seçimin açıklandığı bir dönemde tutuklamalar devam ediyor…