Paşinyan’ın “Barış Kavşağı” haritasının Azerbaycan’ın bugüne kadarki taleplerinden farkı nedir?

Ermenistan’ın “Barış Kavşağı” harita projesi, Azerbaycan tarafının açıkladığı rotadan “pek farklı değil”.

BBC News Azerice konuşan analist Fuad Şahbazov, bu projedeki dikkat çekici yeniliğin “Ermenistan ekonomisini canlandırmak amacıyla denizlere erişim arayışı” olduğunu söyledi.

Sayın Shahbazov, Ermenistan’ın bu haritayı Gürcistan’da sergilemesinin nedenini hem Ermenistan’ın hem de Azerbaycan’ın Batı’dan beklentilerinin karşılanmamasına bağlıyor.

Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, 26 Ekim’de Gürcistan’ın başkenti Tiflis’te düzenlenen dördüncü Tiflis İpek Yolu Forumu’nda Kafkasya’da iletişimin açılmasını öngören “Barış Kavşağı” harita projesini sundu.

“Barış Merkezi” haritasında neler var?

“Barış Kavşağı” harita projesi Ermenistan’ın Kara, Akdeniz, Hazar ve İran Körfezlerine erişimini gösteriyor.

Haritada Azerbaycan-Ermenistan ve Ermenistan-Türkiye sınırlarında karayolu altyapısı için 7, demiryolu altyapısı için 5 sınır geçiş noktası kurulması öngörülüyor.

Haritada 4 temel ilkenin yanı sıra bu ilkeler doğrultusunda karşılıklı anlaşma ve anlayışla sınır ve gümrük kontrollerinin hafifletilmesi öngörülüyor.

Siyasi analist Fuad Şahbazov, BBC News Azerbaycan’a Nikol Paşinyan’ın gösterdiği haritadaki yeniliğin “Hazar Denizi ile ilgili kısım” olduğunu söyledi.

Sayın Şahbazov, Ermenistan’ın bölgedeki bu koridor üzerinden Azerbaycan üzerinden Hazar Denizi’ne erişim sağlamayı “hedeflediğine” inanıyor.

“Bir diğer yön ise buradan Gürcistan’a ve Karadeniz’e erişimdi. Bir yandan Türkiye sınırının açılmasına giden koridor elbette kara yoludur. Ermenistan’ın coğrafi olarak kapalı bir ülke olduğu göz önüne alındığında, Hazar Denizi’ne veya Karadeniz’e erişimi ancak komşu ülkeler üzerinden mümkündür.” diye vurguluyor analist.

Fuad Şahbazov, Ermenistan’ın böyle bir karar alma kararını etkileyen bir diğer faktörün de Azerbaycan ve İran’ın “yakın zamanda Zengilan’dan başlayarak bir kara geçiş koridorunun temellerini atmış olmaları” olduğuna inanıyor.

“Ermenistan, kuruluş töreninin ardından, şimdi belirli kararlar almazsa önümüzdeki birkaç yıl içinde bölgede kurulacak diğer transit projelerinin dışında tutulacağını fark etti. Bu, ekonomik açıdan karlı değildir ve yanlış bir karar olacaktır”, diyor Fuad Shahbazov.

Bir süre önce Azerbaycan Cumhurbaşkanı’nın yardımcısı Elçin Amirbeyov da oradaydı BBC’ye verdiği röportajda Ermenistan’ın bu projelerin uygulanmasına karşı tutum sergilemeye devam etmesi halinde Azerbaycan’ın Nahçıvan’ıyla ilişkiler kurulmasına yönelik “B” seçeneğinin devreye gireceğini ifade etti.

Siyasi analist Fuad Şahbazov, “Barış Kavşağı” haritasında Ermenistan’ın koridor istediği yerin ayrıntılarını göstermese de “bu ülke için en kabul edilebilir yerin Laçin koridoru” olduğuna inanıyor.

Ancak Azerbaycan’ın Laçin’den geçen koridoru kabul edeceğine “inanmıyor”.

İkinci Karabağ Savaşı’nın ardından hem Ermenistan hem de Batı, “Laçin Koridorunun toprak dışı statüsüne sahip olması konusunda Azerbaycan’a baskı yaptı.”

“Siyasi olarak Azerbaycan hükümetinin böyle bir karar vereceğini düşünmüyorum. Ayrıca bu Azerbaycan tarafının Zengezur koridoru çerçevesinde yaptığı tüm altyapı, Agband yolu dediğimiz otoyol da Zengilan topraklarına giriyor. Mantıken Zengilan’dan Nahçıvan’a bağlanacak altyapıya bağlanmak daha karlı çünkü orada işlerin neredeyse yüzde 80-90’ı tamamlandı. Öte yandan Laçin ise oraya yeni bir altyapı yapılması lazım.”

“Barış Kavşağı” harita projesi, Ermenistan’ın İran üzerinden Körfez’e erişim istediğini de gösteriyor:

“Eğer kargo taşımacılığı yapılacaksa, bu kargo taşımacılığını sağlayacak teknik imkanların seferber edilmesi gerekiyor. Bir ara Ermenistan’dan Culfa’ya giden demiryolu çalışıyordu ama bir ara bu demiryolunun yeniden inşasının gerekli olabileceği söylendi.

Aynı şeyi Zengilan için de söyleyebiliriz. Eğer orada kargo taşımacılığı yapılacaksa -büyük ihtimalle kargo taşımacılığından bahsediyoruz- içinden geçen demiryolunun altyapısının yenilenmesi gerekiyor. Bu bir sonraki aşama olacak, ondan önce Ermenistan için önemli olan konu Azerbaycan’la uzlaşmadır. Anlaşma sağlandıktan sonra hem Hazar Denizi’ne hem de İran topraklarına kargo taşımacılığı sağlanabilir.”

Harita neden Gürcistan’da sergilendi?

Analist, bu haritanın Gürcistan’da sergilenmesini, hem Azerbaycan’ın hem de Ermenistan’ın Rusya dahil Batı’nın arabuluculuğuna ilişkin bazı “sorunları” ve “güvensizlikleri” olmasına bağlıyor.

“Her iki ülke de Batı’dan maksimum sonuç bekliyordu. Örneğin Azerbaycan, 19 Eylül olayları sırasında (Azerbaycan’ın Karabağ’da 2 sivil ve 4 polis memurunun hayatını kaybetmesi nedeniyle) memnuniyetsizdi. 19 Eylül’de “terörle mücadele tedbirleri” gerçekleştirillen Ed.) çoğu ülke Azerbaycan’a karşı oldukça sert bir dille açıklamalarda bulundu.

Aynı zamanda Charles Michel’in Azerbaycan’la ilgili olarak Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı’nda memnuniyetsizliğe neden olan bir açıklaması vardı. Fransa’nın konumu özeldi.

Ermeni toplumunda sorun Avrupa’nın Karabağ’da yaşayan Ermenileri korumak için Azerbaycan’a yaptırım uygulamaması veya baskı yapmamasıdır.

Azerbaycan’ın Batı’ya olan güvensizliği, Avrupa ülkelerinden toprak bütünlüğü konusunda daha fazla hassasiyet ve saygı beklemesinden kaynaklanıyordu ama bu gerçekleşmedi. Bu da bir anlamda soğukluk yarattı. Bu nedenle hem Azerbaycan hem de Ermenistan uluslararası arabuluculardan uzaklaşarak Gürcistan, İran, Rusya veya Türkiye gibi kendilerine daha yakın ülkelere yöneldi.

Avrupa coğrafi olarak uzaktır ancak bu ülkeler bölgeye kalıcı olarak bağlıdır. Dolayısıyla Gürcistan’ın Türkiye ve Rusya’ya bakıldığında daha tarafsız, yani daha tarafsız bir oyuncu olduğu ve Avrupa ya da ABD’den daha olumlu adımlar atabileceği yönünde bir kanaat oluşabilir” diye açıklıyor analist.

Gürcistan ve Azerbaycan’ın “daha stratejik ortak” olduğunu vurgulayan Fuad Shahbazov, buna rağmen “Gürcistan, Rusya ve Türkiye’den çok hem Azerbaycan hem de Ermenistan ile bu dengeyi koruyabildi” diyor.

“Gürcistan’ın daha tarafsız ve tarafsız bir konumda hareket etmesini sağlayan şeyin” bu denge olduğunu vurguluyor.

Analiste göre, Gürcistan topraklarında yaşayan çok sayıda etnik Ermeni ve Azeri topluluğu şu ana kadar büyük çaplı bir paniğe veya çatışmaya katılmadı ve bu da Gürcistan’a “daha fazla şans veriyor”.

Azerbaycan hükümetinden Nikol Paşinyan’ın “Barış Kavşağı” haritasına henüz bir tepki gelmedi.

Fuad Şahbazovsa, Azerbaycan’ın bu haritaya yüksek düzeyde tepki verebilmesi için “sadece harita göstermenin yeterli olmadığına” inanıyor.

“Azerbaycan hükümetinin özel bir tepkisini henüz görmedim. Başbakan Nikol Paşinyan’ın konuşmasının ardından Başbakan Ali Asadov, eğer Ermenistan Azerbaycan ile bölgesel altyapı projelerine katılmak istiyorsa elbette önce diplomatik anlaşma ve uzlaşma olması gerektiğini, eğer Ermenistan hazırsa Azerbaycan’ın da buna hazır olduğunu söyledi. Bu konuda adım atılmalı, Azerbaycan tarafının buna cevap vermesi için açıklamalar yapılmalı.”

BBC haberleri