Azerbaycan kirli hava açısından Sovyet sonrası ülkeler arasında son sırada yer alıyor

Bu hava türü çeşitli solunum problemlerine neden olur.

Azerbaycan, dünyanın en kötü hava kirliliğine sahip ülkelerinden biridir. Bu, Yale Üniversitesi Çevre Politikası ve Hukuk Merkezi tarafından hazırlanan bir rapora göre söylendi.

Rapor, kötü hava kalitesinin dünya çapında en kritik halk sağlığı sorunlarından biri olduğunu söylüyor. Hava kirleticilerine maruz kalmak her yıl 6 milyondan fazla erken ölüme neden oluyor. Dünya nüfusunun yaklaşık %99’u, tehlikeli çevre kirletici konsantrasyonlarının olduğu bölgelerde yaşıyor. Hava kirliliğinin sağlığa etkileri solunum yolu hastalıklarının ötesine geçer. Bu nedenle, kirli hava soluyan sakinlerde kalp hastalığı, kanser ve diyabet riski daha yüksektir.

Dünya Sağlık Örgütü’nün 2022 raporuna göre, evlerde güvenli olmayan yemek pişirme ve yanan yakıtların neden olduğu iç mekan hava kirliliğiyle bağlantılı 3,8 milyon ölüme ek olarak, her yıl 4,2 milyondan fazla insan tehlikeli düzeyde dış hava kirliliği solumaktan ölüyor.

Son veriler artık daha düşük hava kirliliği konsantrasyonlarının bile insan sağlığı üzerinde daha önce rapor edilenden daha fazla olumsuz etkiye sahip olduğunu gösteriyor. Bugün yaşayan hemen hemen herkes, kirli havayı soluduğu için artan kalp hastalığı, inme ve kanser riskiyle karşı karşıyadır.

Yale Üniversitesi Çevre Politikası ve Hukuk Merkezi tarafından hazırlanan bir rapora göre, küresel olarak hava kirliliğinden kaynaklanan erken ölümler son 30 yılda sabit kaldı. Yer seviyesinde ozon maruziyetinden dünya çapında ölümler biraz arttı. Kötü hava kalitesinden kaynaklanan genel ölümler nispeten sabit kalsa da, DALY oranları (100.000 kişi başına ölümler) 1990’dan bu yana düzenli bir şekilde azaldı ve bu, birçok ülkedeki politika yapıcıların nüfus artışına rağmen hava kalitesini başarılı bir şekilde iyileştirdiğini gösteriyor.

Endişe verici küresel eğilimlere rağmen, İzlanda, İsveç, Finlandiya, Yeni Zelanda ve Norveç, büyük ölçüde havadaki zararlı parçacıklara düşük düzeyde maruz kalma nedeniyle 2022 çevresel performans endeksi sıralamasında başı çekiyor. İskandinav ülkeleri hava kalitesi açısından dünya liderleridir, ancak bu ülkeler bile hava kalitesinin sağlık üzerindeki etkilerinden muaf değildir. Danimarka, Finlandiya, Norveç ve İsveç’te hava kalitesinden kaynaklanan erken ölümler, her yıl 7 milyar Euro’luk ekonomik potansiyel kaybına neden oluyor. Endüstriyel kirliliği başarıyla azaltan ülkeler, ulaşım ve ısıtma sektörlerinden kaynaklanan emisyonları hedefleyerek hava kalitesini iyileştirmek için adımlar atabilir.

Küresel Batı’nın dışında, Estonya, Singapur ve İsrail yüksek puan alıyor. Japonya, Tokyo gibi şehirlerde ulaşımın %70’inden fazlasının elektrikli trenler kullanılarak yapılmasıyla yakın zamanda kentsel hava kalitesini iyileştirmede önemli adımlar attı (Logan ve diğerleri, 2021). Uruguay, kısmen Şili’nin başarılı düzenlemelerinden sonra modellenen, odun dumanı kirliliğini azaltma politikalarında Latin Amerikalı emsallerine öncülük ediyor.

Güney ve Güneydoğu Asya’da bulunan ülkeler, dünyanın en kötü hava kalitesine sahiptir. Pakistan, Hindistan ve Nepal en kötü puanları aldı. Bu ülkelerin birden fazla hava kirletici kaynağı vardır. Bu, politika yapıcıların hava kalitesini iyileştirmek için birçok sektörde düzenlemelerde reform yapması gerektiği anlamına gelir. Evsel yakıt yakma, Hindistan’ın partikül emisyonlarına en büyük katkıyı sağlıyor, ardından endüstri ve elektrik üretiminden kabaca eşit katkılar geliyor.

Hindistan’da, toplam ölümlerin yaklaşık %18’ini oluşturan ve 30 milyar dolarlık ekonomik kayba neden olan hava kirliliği nedeniyle yılda 1,6 milyondan fazla ölüm meydana geliyor. Hintli politika yapıcılar, Mısır’da biyokütleyi yakmak yerine geri dönüştüren son zamanlarda başarılı olan politikaları benimseyerek, muson sonrası tarımsal yanmayı azaltarak hava kalitesini iyileştirebilir.

Sovyet sonrası ülkelerde Rusya, Beyaz Rusya ve Moldova hava temizliği açısından ilk üç sırada yer almaktadır. Azerbaycan, Özbekistan ve Tacikistan, Sovyet sonrası 12 ülke arasında son sırada yer alıyor. Dünya listesinde Azerbaycan 180 ülke arasında 149. sırada yer alıyor.