Soruşturma komisyonu toplantısında Paşinyan: “Putin, Aliyev’in reddettiğini söylemiş oldu”
Başbakan üçlü bildiriyi imzalama gerekçelerini deklare etti
Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, 10 Kasım 2020 bildirisini imzalamasının ana sebebi olarak Şuşa’nın teslim olmasını gösterdi.
20 Haziran’da Başbakan, 44 günlük Karabağ savaşını soruşturma komisyonu toplantısında bu mevzuyu konuştu. konuştu.
Paşinyan, aslolan meselenin Şuşa’nın teslim olmasının simgesel değil, stratejik önemi bulunduğunu söylemiş oldu:
““Şuşa’nın kaybından sonrasında Stepanakert (Hankendi – ed.) hücum altına girecek, Martuni (Hocavanda – ed.) üstündeki baskı artacak, ortalama 25 bin askerimiz kuşatılabilecek.”
Paşinyan, 7 Ekim’de Rus mevkidaşı Validmir Putin ile temasa geçtiğini de belirtti.
Ona nazaran o dönemde Rusya Devlet Başkanı ateşkesin bir an ilkin sağlanması için arabuluculuk yapmak istediğini beyan etmişti:
Kabul ettim fakat ateşkesin şartlarını sormuş oldum. Ermenistan bunun koşulsuz gerçekleşmesi gerektiğine, tarafların pozisyonlarında durması gerektiğine ve sadece bundan sonrasında ihtimaller içinde bir karşılıklı tavizin tartışılmasına başlanması gerektiğine inanıyordu. Aynı gün Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in de buna katılmadığı öğrenildi. Putin ile Aliyev arasındaki bir sonraki görüşme ertesi gün gerçekleşti. Aliyev, Ermeni tarafının Fuzuli’yi iade etmesini ve birlikleri Araz süresince Hudafar su havzasına çekmesini beklediğini söylemiş oldu. Azerbaycan sulama için havzadan su alabilmelidir. Ek olarak Aliyev, Dağlık Karabağ’da cinayetten yargı giyen Shahbaz Guliyev ve Dilgam Asgarov’un iadesi mevzusunda ısrar etti. Bakü bunun yerine esirleri iade etmeye hazır. Sadece hepsi askeri operasyonların durdurulması için değil, insani bir ateşkes sağlanması içindir.
Sadece Başbakan, Azerbaycan devlet başkanının koşullarının kabul edilemez bulunduğunu söylemiş oldu:
“Zira ateşkesin koşulsuz duyuru edilmesi mevzusunda Putin ile mutabık kaldık. “Askerleri geri çekmeyi kabul etsem bile, bu Azerbaycan’ın saldırıya devam etmeyeceğini güvence etmez.”
Sonraki müzakerelerde Putin, Azerbaycan’ın 9-10 Ekim gecesi insani ateşkes imzalamaya hazır bulunduğunu duyurdu.
Ermenistan ve Azerbaycan Dışişleri Bakanları Mnatsakanyan ve Bayramov bunu görüşmek suretiyle Moskova’ya çağrı edildi.
Toplantının 10 Ekim’de Sergey Lavrov’un katılımıyla yapıldığını hatırlattı:
Görüşmenin peşinden güvenlik güçlerinin arabuluculuğunda tutsak ve ölü takası için insani ateşkes deklare edildi. AGİT Minsk Grubu ilkelerine dayalı bir sulh anlaşmasına hızla ulaşmak için tarafların karşı karşıya görüşmelere başlamaları gerekiyordu.
“Sadece kısa süreli ateşkesin peşinden Azerbaycan ateşkes rejimine uymamakla kalmadı, bununla birlikte eski DQMV topraklarına tekrardan saldırmaya başladı, Stepanakert (Khankendin – ed.), Mardakert (Aghdare – ed.)’ye roket saldırıları düzenledi. ), Hadrut”, – Paşinyan ekledi.
Sadece N. Paşinyan, Erivan’ın diplomatik alanda çaba göstermeye devam ettiğini altını çizdi.
“Rus gözlemcilerin her iki tarafla da temas hattına yerleştirilmesi seçeneği değerlendirildi. Sadece Azerbaycan bundan kaçındı ve askeri operasyonların yoğunluğunu artırdı. Sonraki günlerde, Rusya Devlet Başkanı ile ana mevzusu ateşkesin sağlanması olan birkaç görüşme daha yapmış oldu.”
Hem de Paşinyan, Azerbaycan’ın saldırısı durmadıkça ateşkesi kabul etmeyeceğinden güvenilir.
Ona nazaran cephe hattındaki durum {hiç de} iyi değildi, dolayısıyla askeri harekatı sonlandırmak için öteki seçenek uzlaşmaktı:
“13 Ekim 2020’de Putin’e ilk kez savaşı durdurmak için ne yapmalıyım diye sormuş oldum. Bu mevzuda daha uzun bir konuşma 16 Ekim’de gerçekleşti. Rus devlet başkanı öyleki bir düşünce ortaya attı ki 5 bölgenin iadesi karşılığında savaşın bitmesinden söz edebiliriz. Doğal şu anda herhangi bir statü belirlenmeyecek. O gün tarafların bu fikri hayata geçirmek için çalışmalarına karar verildi.”
“17 Ekim’de Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron inisiyatif alarak Azerbaycan Cumhurbaşkanı’nın 18 Ekim saat 00:00’dan itibaren koşulsuz ateşkes duyuru etmeye hazır bulunduğunu duyurdu. 17 Ekim akşam saatlerinden sonrasında bununla ilgili bir izahat gösterildi. Sadece Azerbaycan askeri operasyonu durdurmadı”, – dedi Paşinyan.
Ermenistan Başbakanı önceki programa döndüğünü ve 19 Ekim günü öğleden sonrasında Putin ile görüştüğünü söylemiş oldu:
“Savaşın, seneler ilkin geliştirilen Rus planı temelinde durdurulabileceğini söylemiş oldu. Şartlar şöyleki: 5+2 formatında 7 bölge iade ediliyor, Laçin koridoru üstünden Ermenistan ile Dağlık Karabağ arasındaki bağlantı problemi çözülüyor, Karabağ’a Rus sulh gücü konuşlandırılıyor fakat durum belirsizliğini koruyor. O akşam konumumu belirteceğimi söyledim. Görüşmeden sonrasında parlamento temsilcilerini çağrı ettim ve peşinden Ermenistan Cumhurbaşkanı ve tüm Ermeni Katolikosunun katılımıyla Güvenlik Konseyini toplantıya çağırdım. Orada Putin’i arayacağımı ve tavsiye edilen seçeneği kabul ettiğimi söyleyeceğimi söyledim. Davetlilerden herhangi birinin bu kararın sorumluluğunu paylaşacağını beklemiyordum, bir tek olanları bildirdim.”
Ona nazaran Aliyev akşam Putin’i aradı ve şu şartlar altında savaşı durdurmayı kabul ettiğini söylemiş oldu:
“O anda iki bölge – Fuzuli ve Cebrail – fiilen tamamen Bakü’nün kontrolü altındaydı. 20 Ekim’de Putin Aliyev ile yapmış olduğu görüşmenin peşinden Azerbaycan’ın savaşı durdurmaya hazır bulunduğunu sadece 7 bölgenin tamamının geri dönmesini beklediğini duyurdu. Ek olarak Azerbaycanlı mültecilerin Şuşa’ya dönüşü ve Azerbaycan ile Nahçıvan arasındaki koridorun güvenliğini sağlamak için Rus sulh güçlerinin Megri’ye konuşlandırılması güvence edilmelidir.”
Nikol Paşinyan bu mevzuya ayrı ayrı değindi ve teklifi reddetti.
26 Ekim’de ABD arabuluculuğu işe yaramadı.
Azerbaycan ataklarına devam etti, hedef Şuşa idi.
Netice olarak, Ermenistan, Rusya ve Azerbaycan liderlerinin üçlü bildiriye ilişkin müzakereleri 6 Kasım 2020’de başladı ve belgenin kendisi 9 Kasım’da imzalandı.
Nikol Paşinyan da bu tarz şeyleri söylemiş oldu.
Başbakan, Vladimir Putin ile 7-9 Ekim tarihlerinde 20 kez, 44 gün içinde ortalama 60 kez telefonda görüştüğünü de altını çizdi.
Ermenistan Başbakanı’nın görüşleri hemen hemen Bakü tarafınca resmi olarak doğrulanmış değil.
Çatışmanın kısa bir zamanı
Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki Karabağ problemininin ilk aşaması 1988’de başladı.
Ermenistan’ın Azerbaycan’a toprak iddiasıyla başlamış olan ve 1994 senesinde imzalanan ateşkes anlaşmasıyla nihayetlenen Birinci Karabağ Savaşı esnasında Azerbaycan’ın Dağlık Karabağ bölgesi ve ona bağlı 7 ilçe işgal edildi.
Eylül 2020’de Azerbaycan ile Ermenistan silahlı kuvvetleri içinde 44 gün devam eden İkinci Karabağ savaşı sonucunda Azerbaycan, Karabağ’ın bir kısmı ve çevredeki 7 ilçeyi tekrardan denetim altına aldı.
Azerbaycan, Ermenistan ve Rusya liderlerinin imzaladığı üçlü ortak bildiriyle çatışmaların durdurulmasının peşinden Karabağ’daki Laçin Koridoru ve temas hattına Rus sulh güçleri konuşlandırıldı.
Gelinen aşamada bölgede ateşkes sık sık ihlal ediliyor, hatta günlerce devam eden çatışmalar yaşanıyor.
Netice olarak, her iki taraf da kaybeder ve bunun için birbirini suçlar.
