1956 Süveyş Krizi neden İsrail için jeopolitik bir dönüm noktasıydı? – İsrail Haberleri
Tarihinin büyük bölümünde İsrail’in savaşları tepkisel oldu; Arap komşularının kendi hayatta kalmasını sağlamak için yaptıkları eylemlere tepki olarak. İsrail ancak nadir durumlarda ilk adımı atarak daha yıkıcı bir çatışmayı önlemek için inisiyatifi ele alıyor. Böyle bir an şuydu: Süveyş Krizi 1956.
Kriz, İkinci Dünya Savaşı sonrası jeopolitikte çok önemli bir andı; sömürgeci güçler, Orta Doğu milliyetçiliği ve Soğuk Savaş gerilimleri için bir dönüm noktasıydı. Mısır Devlet Başkanı Cemal Abdülnasır’ın Süveyş Kanalı’nı millileştirmesiyle tetiklenen kriz, İngiltere, Fransa, İsrail, ABD ve Sovyetler Birliği gibi küresel güçlerin de ilgisini çekti.
Britanya, Fransa ve İsrail’in stratejik su yolunun kontrolünü geri almak ve Nasır’ın nüfuzunu azaltmak amacıyla askeri müdahalesi olarak başlayan olay, hızla uluslararası bir olaya dönüştü. Kriz, Avrupalı sömürgeci güçlerin azalan etkisinin altını çizdi ve sömürgeci güçlerin ortaya çıkan hakimiyetini sağlamlaştırdı. ABD ve küresel ilişkilerde Sovyetler Birliği. Dahası, Orta Doğu’nun siyasi manzarasını yeniden şekillendirerek gelecekteki çatışmaların tohumlarını attı.
1950’lere gelindiğinde Mısır milliyetçiliği, pan-Arap birliği vizyonu bölgedeki Batı hakimiyetine meydan okumayı amaçlayan Cemal Abdülnasır’ın önderliğinde merkez sahneye çıkmıştı. Akdeniz’i Kızıldeniz’e bağlayan önemli bir deniz yolu olan Süveyş Kanalı, 19. yüzyılın sonlarında inşa edilmesinden bu yana İngiltere tarafından kontrol edilen Mısır’ın sömürge geçmişinin bir simgesiydi. Britanya ve Fransa için kanal, küresel ticaret, özellikle de Orta Doğu’dan gelen petrol akışı açısından hayati önem taşıyordu. Fransa’nın ayrıca, özellikle Nasır’ın Cezayir’deki bağımsızlık hareketlerine verdiği destek konusundaki endişeleri gibi ek motivasyonları da vardı.
ABD’nin 1956’da Mısır’ın Asvan Yüksek Barajı’na verdiği fonu geri çekmesiyle gerginlikler tırmandı ve Nasser’in o yılın Temmuz ayında Süveyş Kanalı’nı millileştirmesine yol açtı.
Nasser, 26 Temmuz 1956’da İskenderiye’de “Emperyalistlerin ve sömürücülerin bize hakim olmasına izin vermeyeceğiz” dedi. “Tarihin bir kez daha tekerrür etmesine izin vermeyeceğiz. Güçlü bir Mısır inşa etme yolunda ilerledik. Siyasi ve ekonomik bağımsızlığa doğru ilerliyoruz. Tüm halkın iyiliği için ulusal ekonomiye doğru ilerliyoruz. Ama geriye baktığımızda geçmişin izlerini, köleliğin, sömürünün, tahakkümün izlerini yok etmek için yapıyoruz. Bugün vatandaşların hakları sahiplerine iade edildi. Süveyş Kanalı’ndaki haklarımız 100 yıl sonra bize iade edildi.”
Bu hareket, Batılı güçlere doğrudan bir meydan okuma olarak görüldü ve hem İngiltere hem de Fransa, kanalın kontrolünü ve Orta Doğu’daki nüfuzunu kaybetmekten korktuğu için askeri bir çatışmaya zemin hazırladı.
Nasır’ın İsrail’e yönelik saldırılara verdiği destek meselesi de vardı. 1950’lerin başlarında İsrail, sınır ötesi baskınlar düzenleyen Mısır destekli Filistinli fedailerin (militanların) düzenli saldırılarıyla karşı karşıya kaldı, bu da sivil kayıplara ve artan güvensizliğe neden oldu. İsrail, Nasır yönetimindeki Mısır’ı, özellikle Nasır’ın diğer Arap ülkeleriyle ittifaklar kurmaya çalıştığı bir dönemde büyüyen bir tehdit olarak gördü. 1956’ya gelindiğinde Nasır’ın düşmanca tutumu, Filistinli militanlara verdiği destekle birleşince İsrail’i gergin hale getirdi.
İsrail için bir diğer önemli siyasi konu da Mısır’ın, İsrail’in Kızıldeniz’e erişimini kesen ve ticareti, özellikle de Hint Okyanusu’na giden hayati rotayı engelleyen Tiran Boğazı’nı abluka altına almasıydı. Boğazların güvenliğini sağlamak, ablukayı doğrudan ekonomik bir tehdit olarak gören İsrail için önemli bir stratejik hedefti. Kriz İsrail’e Mısır’ın güneydeki deniz erişimi üzerindeki baskısını kırma fırsatı sundu.
Silahşör Operasyonu
Nasır’ın Süveyş Kanalı’nı millileştirmesine yanıt olarak İngiltere, Fransa ve İsrail, Silahşör Operasyonu olarak bilinen koordineli bir askeri operasyon tasarlamak için Ekim 1956’nın sonlarında Fransa’nın Sevres kentinde gizlice bir araya geldi. Sevr Protokolü bu üç ülke arasındaki gizli anlaşmanın ana hatlarını çiziyordu: İsrail, Sina Yarımadası’nı işgal ederek çatışmayı başlatacak, İngiltere ve Fransa’ya “barışı koruma görevlileri” olarak müdahale etmeleri ve kanalın kontrolünü geri almaları için bir bahane verecekti.
İsrail için operasyon, devam eden sınır çatışmalarına, özellikle de fedai baskınlarına karşı Mısır’a misilleme yapma ve İsrail gemilerine kapatılan kritik bir deniz yolu olan Tiran Boğazı’nı yeniden açma fırsatı sundu. Mısır gibi düşman bir komşuyu zayıflatma ihtimali de İsrail’in müdahalesinde itici bir faktördü.
29 Ekim 1956’da İsrail, Kadeş Operasyonu olarak bilinen Sina Yarımadası’nı işgal ederek Süveyş Kanalı’na doğru hızla ilerledi; İsrail Başbakanı David Ben-Gurion daha sonra “bir fetih seferi değil, bir kurtuluş harekatı” diyecekti. .
Moşe Dayan liderliğindeki İsrail kuvvetleri, Mısır güçlerini savaşa çekmek ve İngiltere ile Fransa’nın müdahalesine bahane yaratmak amacıyla hızla Mısır topraklarına doğru ilerledi. Kara birlikleri ve tanklar Süveyş Kanalı’na doğru ilerlerken, İsrail’in hava kuvvetleri Mitla Geçidi gibi önemli yerlerin yakınlarına paraşütçüler indirerek etkili oldu.
İki gün sonra İngiltere ve Fransa, Mısır’a düşmanlıkları durdurması veya askeri harekatla karşı karşıya kalması yönünde bir ültimatom yayınladı. Mısır bunu reddedince, iki Avrupalı güç Mısır’ın önemli askeri hedeflerini bombalamaya başladı.
İsrail ordusu hassas bir performans sergiledi ve Tiran Boğazı’na erişimi kontrol eden Şarm El-Şeyh gibi kritik noktalar da dahil olmak üzere Sina’nın geniş bir bölümünün kontrolünü hızla ele geçirdi. Bu operasyonun başarısı, 1948 Arap-İsrail Savaşı’ndan bu yana güçlendirilen İsrail Savunma Kuvvetleri’nin (IDF) artan yeteneklerini ortaya koydu. Kriz aynı zamanda İsrail güçlerinin Gazze Şeridi’ni ilk kez kontrol altına alması ve daha sonra geri çekilmesi anlamına da geliyordu.
Askeri operasyon sahada hızlı bir başarı elde ederek Britanya, Fransa ve İsrail’in kanal bölgesinin kontrolünü ele geçirmesine olanak sağlarken, saldırının uluslararası kınanması, özellikle ABD ve Sovyetler Birliği’nden arttı. Askeri kazanımların hızı, hemen ardından gelen siyasi sonuçların gölgesinde kaldı.
Süveyş Krizi, özellikle Soğuk Savaş bağlamında uluslararası alanda geniş ilgi gördü. Başkan Dwight D. Eisenhower yönetimindeki ABD, işgali Arap uluslarını Sovyetler Birliği’ne doğru itebilecek istikrarsızlaştırıcı bir güç olarak görerek şiddetle karşı çıktı. Eisenhower, İngiltere, Fransa ve İsrail’e çekilmeleri için önemli diplomatik ve ekonomik baskı uyguladı, hatta ekonomik yaptırımlarla tehdit etti.
Aynı zamanda Sovyetler Birliği Mısır adına müdahale etme tehdidinde bulunarak Soğuk Savaş gerilimini artırdı.
Sovyet Başbakanı Nikita Kruşçev nükleer misilleme potansiyeli konusunda uyardı, ancak bu tehditler büyük ölçüde bölgedeki Sovyet etkisini sürdürmeyi amaçlıyordu. Kriz, ABD ve SSCB’nin etki alanlarını genişletirken doğrudan askeri çatışmalardan kaçınmaya çalıştığı Soğuk Savaş’taki istikrarsız güç dengesini ortaya çıkardı. Genel Sekreter Dag Hammarskjöld liderliğindeki Birleşmiş Milletler, yabancı birliklerin geri çekilmesini denetleyecek ilk BM barışı koruma gücünü (UNEF) kurarak gerginliğin azaltılmasında kilit bir rol oynadı.
İsrail’in uluslararası itibarı, özellikle dünyanın büyük bir kısmı tarafından saldırgan olarak görüldüğü için darbe aldı. Ancak yurt içinde operasyon askeri bir başarı olarak karşılandı. Tiran Boğazı’nın yeniden açılması İsrail için önemli bir stratejik kazanımdı, ancak siyasi sonuçlar bazı Batılı müttefiklerle ilişkilerini gerginleştirdi.
Süveyş Krizi’nin küresel siyasi manzara üzerinde uzun vadeli derin sonuçları oldu. Nasır’a göre kriz, Arap milliyetçiliğinin kahramanı statüsünü pekiştiren büyük bir zaferdi. Mısır’ın askeri yenilgisine rağmen Nasır’ın eski sömürgeci güçlere meydan okuması onun hem Arap dünyasında hem de uluslararası alanda konumunu güçlendirdi.
Britanya ve Fransa için kriz, emperyalist egemenliklerinin sonunun başlangıcı oldu. Her iki ülke de dünya sahnesinde aşağılanmış durumdaydı ve Süveyş Kanalı üzerinde kontrol sağlayamamaları, Avrupalı sömürgeci güçlerin küresel meselelerdeki etkisinin azaldığının sinyalini veriyordu. Kriz, Afrika ve Asya’da sömürgecilikten kurtulma sürecini hızlandırdı.
İçin İsrailTiran Boğazı yeniden açıldığından ve güney sınırı geçici olarak güvenlik altına alındığından, anında elde edilen askeri kazanımlar önemliydi. Ancak İsrail aynı zamanda uluslararası izolasyonla da karşı karşıya kaldı ve birçok ülke İsrail’in çatışmadaki rolünü eleştirdi. Orta Doğu jeopolitiğinin daha geniş bağlamında Süveyş Krizi, İsrail’in 1967 Altı Gün Savaşı’ndaki stratejisini ve önleyici askeri saldırılara yaklaşımını yeniden yapılandırarak gelecekteki Arap-İsrail çatışmalarına zemin hazırladı ve Mısır’ın Arap-İsrail savaşlarında kilit bir oyuncu olarak rolünü artırdı. bölge.
