Bakü ile Erivan arasındaki sulh süreci: Brüksel formatı mı, Moskova formatı mı?
“Tüm formatlarda tartışılan mevzular aşağı yukarı aynı”
19 Mayıs’ta Ermenistan Dışişleri Bakanı Ararat Mirzoyan, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un arabuluculuğunda Azerbaycan Dışişleri Bakanı Jeyhun Bayramov ile Moskova’da bir araya geldi.
3 gün sonrasında İlham Aliyev ve Nikol Paşinyan, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in arabuluculuğunda Moskova’da bir araya gelecek.
Rus bakan, Moskova görüşmelerinde Bakü ve Erivan’ın sulh anlaşmasına ilişkin anlaşmayı ortak bir gösterime yaklaştırdığını söylemiş oldu. söz mevzusu.
Washington ve Brüksel’de de benzer açıklamalar yapılmış oldu.
Bu bağlamda, Batı formatının mı yoksa Moskova formatının mı, çatışma çözümü yada bir sulh anlaşması imzalamak için pozitif yönde olup olmadığı sorusu gündeme geliyor.
“Azerbaycan her barışa hazır bulunduğunu açıkladığında sınırdaki ateşkes ihlal ediliyor”
Ulusal Meclis Müdafa, Güvenlik ve Yolsuzlukla Savaşım Komisyonu Üyesi Arzu Nagiyev, Meydan TV’ye her iki tarafın da bu platformlarda nüfuz sahibi olmayı hedeflediğini söylemiş oldu:
“Bu açıdan Moskova bakanlar toplantısı, Washington ile Brüksel arasındaki temasların devamı ve üstünde anlaşmaya varılamayan hükümlerin gözden geçirilmesi olarak değerlendirilebilir. Normal olarak Brüksel görüşmesinde Azerbaycan ikili temasları esas alıyor ve bunun yanında Rusya da bizimle aynı arenayı paylaşıyor. Bana nazaran Moskova’nın rol oynama isteği şaşırtıcı değil.”
Milletvekili, Rusya’nın sulh anlaşmasının imzalanmasında taraf olmaya çalışacağını söylüyor:
“Normal olarak sulh antlaşmasının imzalanması Ermenistan ve Azerbaycan’a bağlıdır. Öteki katılımcı ve aracı devletlerin siyasal ve askeri çıkarları vardır. Anlaşmanın imzalanması belirli prosedürlerden geçiyor, askerden arındırma ve sınır çizme, iletişimin açılması mevzuları var.”
Sadece milletvekili, Erivan’ın problemi çözmekle ilgilenmediğini söylemiş oldu.
“Azerbaycan her barışa hazır bulunduğunu açıkladığında sınırdaki ateşkes ihlal ediliyor. Bu tabi ki Ermenistan’ın içinden ve dışından gelen baskılardan kaynaklanıyor.”
Ona nazaran bakanlar toplantısı pozitif yönde netice verirse süreç 25 Mayıs’ta devam edebilir:
“Ermenistan ve hamilerinin engel yaratmaması yeterlidir.”
Arzu Nagiyev, 19 Mayıs’ta yapılacak bakanlar toplantısını 3 gün sonraki devlet başkanları toplantısına hazırlık olarak değerlendiriyor:
“Aslına bakarsak Rusya, süreçleri hızlandırmakla ilgilenmeli. Bundan dolayı Rusya’ya yönelik yaptırımlar ona bunu yaptırmalıdır. Bundan dolayı 25 Mayıs toplantısı oldukça mühim olacak.”
“İlerlemenin ne işe yaradığını söylemek zor.”
Siyasal uzman Anar Mammadli de Moskova görüşmesini önceki iki temasın devamı olarak görüyor:
“Bundan dolayı tüm bu formatlarda tartışılan mevzular aşağı yukarı aynıdır. Değişik konuların münakaşa mevzusu bulunduğunu düşünmüyorum. Bundan dolayı, Moskova yada Washington görüşmelerinde ilerleme kaydedildiği kati olarak söylenemez. Tüm taraflar işin içinde olsa da esas söz Bakü ve Erivan’dadır.”
Anar Mammadli, ilerlemenin ne işe yaradığını söylemenin zor bulunduğunu söylüyor:
“Kamuoyuna net bir informasyon verilmediği için düşünce yürütmek oldukça zor. Sızdırılan genel bilgilerden tarafların toprak bütünlüğü mevzusunda anlaştıkları anlaşılmaktadır. Hem de, askerden arındırma ve sınırların çizilmesinde ortak ortaklık mevzusunda anlaştılar. Ihtilaf noktaları, Karabağ Ermenilerinin güvenliği ve haklarıdır. Ek olarak Azerbaycan’ın Nahçıvan ile ilişkilerinin restorasyonu hala açık. İleride ele alınır mı, alınmaz mı bilmiyorum… Hemen hemen kapsamlı bir informasyon yok.”
Hangi formatın pozitif yönde olduğuna ulaşınca, Anar Mammadli barışın sağlanması için tüm formatlara katılımdan yana:
“Sadece mevcut koşullarda Rusya’nın barışın habercisi olduğu dikkate alınmalıdır. Şu anda bölgede harp yürüten Rusya, 2008 senesinde Gürcistan topraklarını işgal etti. Rusya, halkların bağımsızlığına saygı duymuyor. Bundan dolayı Rusya’nın sulh anlaşmasının imzalanmasına pozitif yönde katkı sağlayacağından şüpheliyim ve Moskova’nın barışa katılımını yapay buluyorum. Sadece, her durumda biçimleri terk etmeye gerek kalmamıştır. Yeter ki insanoğlu ölmesin ve temel sulh sağlansın.”
14 Mayıs’ta Azerbaycan ve Ermenistan liderleri Avrupa Birliği Konseyi Başkanı Charles Michel’in arabuluculuğunda Brüksel’de bir araya geldi.
Görüşmenin arkasından bir izahat icra eden Charles Michel Brüksel, müzakerelerden duyduğu memnuniyeti dile getirdi.
Açıklamada, liderlerin Cenup Kafkasya’da barışı tesis etme hazırlıklarını görüştükleri açıklandı.
“ABD’de sulh anlaşmasına ilişkin son pozitif yönde müzakerelerin arkasından Ermenistan ile Azerbaycan içinde kapsamlı bir sulh anlaşmasının imzalanması yönünde kesin adımlar atılması için çabalar sürdürülmelidir”, – Charles Michel dedi.
1-4 Mayıs tarihlerinde Azerbaycan ve Ermenistan dışişleri bakanları Washington’da bir araya geldi.
ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken, 4 Mayıs’ta düzenlemiş olduğu basın toplantısında, Azerbaycan ve Ermenistan’ın kalıcı bir sulh anlaşmasına doğru mühim ilerleme kaydettiğini beyan etti.
Ne oldu?
Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki Karabağ problemininin ilk aşaması 1988’de başladı.
Ermenistan’ın Azerbaycan’a toprak iddiasıyla süregelen ve 1994 senesinde imzalanan ateşkes anlaşmasıyla sonlanmış Birinci Karabağ Savaşı esnasında Azerbaycan’ın Dağlık Karabağ bölgesi ve ona komşu 7 ilçe ele geçirildi.
Eylül 2020’de Azerbaycan ile Ermenistan silahlı kuvvetleri içinde 44 gün devam eden İkinci Karabağ savaşı sonucunda Azerbaycan, Karabağ’ın bir kısmı ve çevredeki 7 ilçeyi tekrardan denetim altına aldı.
Çatışmaların Azerbaycan, Ermenistan ve Rusya liderleri tarafınca imzalanan üçlü ortak bildiriyle durdurulmasının arkasından Karabağ’daki Laçin Koridoru ve temas hattına Rus sulh güçleri konuşlandırıldı.
Gelinen aşamada bölgede ateşkes sık sık ihlal ediliyor, hatta günlerce devam eden çatışmalar yaşanıyor.
Netice olarak, her iki taraf da kaybeder ve bunun için birbirini suçlar.
