Dondurulmuş etlere ihtiyacımız olabilir

Azerbaycan’ın et tedariki giderek ithalata bağımlı hale geliyor. Bu durum resmi rakamlarla da doğrulanıyor. Örneğin Azerbaycan’a Ocak-Temmuz 2024’te 30 bin 722 ton et ithalatı yapıldı. Devlet Gümrük Komitesi istatistiklerine göre bu et hacminin değeri 68 milyon 543 bin ABD doları oldu. Geçen yılın aynı dönemine göre bunlar hacim olarak 6.490 ton (yüzde 26,7), değer olarak ise 21 milyon 602 bin dolar (yüzde 46) daha fazla.

Şu anda et ithal ettiğimiz başlıca ülkeler Rusya, Gürcistan ve Kazakistan’dır. Uzmanlar et ithalatındaki artışı çeşitli nedenlerle açıklıyor. Uzmanlara göre son yıllarda ülkemizde otlatma alanlarının azalması ve yem bileşenleri fiyatlarının artması hayvancılığın gelişmesini olumsuz etkiledi. Hem büyük hem de küçük boynuzlu hayvanların bakımında maliyetlerin 2-3 kat artması, bu alanda yer alan girişimcileri profil değiştirmeye zorladı. Peki Azerbaycan’ın et tedarikinde ithalata olan bağımlılığının artması bir risk oluşturuyor mu diye merak ediyorum.

Resmi istatistiklere göre ülkemizde kişi başına yıllık et ve et ürünleri tüketimi 42 kilogram civarındadır. Hesaplamalara göre bunun 16 kilogramı dana etinden oluşuyor. Ayrıca kişi başı koyun ve keçi eti tüketimi 9 kilogram, kanatlı eti tüketimi ise 15,4 kilogramdır. Bu, dünyanın gelişmiş ülkeleriyle karşılaştırıldığında düşük bir göstergedir. Böylece Azerbaycan et tüketiminde dünyanın birçok gelişmiş ülkesinden yaklaşık yüzde 40 oranında geri kalıyor. Kişi başına düşen yıllık et tüketiminin yüzde 75-80’inin yerli üretimden karşılandığı bildiriliyor.

Bu arada son yıllarda hayvancılığa olan ilginin azalması büyük ve küçük boynuzlu hayvanların sayısında da azalmaya yol açtı. Azerbaycan’da 2024 yılının ilk 6 ayında inek ve manda, koyun ve keçi sayısında azalma kaydedildi. Geçen yılın aynı dönemine göre büyükbaş hayvan sayısı yüzde 1,6, inek ve manda sayısı yüzde 1,1, koyun ve keçi sayısı ise yüzde 2,6 azaldı. Azerbaycan’da kuş sayısında azalma yaşandı. Yılın ilk 6 ayında ülkede yaklaşık 12 milyon kuş vardı; bu rakam geçen yıla göre yüzde 0,5 daha az.

Ekonomist-uzman Cafer İbrahimli, hayvancılığın geliştirilmesinin Azerbaycan için öncelikli alanlardan biri olduğunu söyledi. Ona göre, 2010’dan bu yana, yabancı kaynaklara bağımlılığı azaltmak ana amaç olarak belirlendi: “Bu yönde bir azalma elde edemezsek, o zaman riskler var. Aslında, 2010’dan bu yana, devlet Damızlık hayvanların ülkeye getirilmesi ve entansif çiftliklerin oluşturulması için özel fonlar ayırdı. Devlete büyük ölçekli krediler verildi. Bu konuda asıl sorun mevcut altyapının yok olma eşiğinde olması. Küçükbaş hayvan beslemede ciddi zorluklar yaşanıyor, çiftçiler yarı yem kullanmak zorunda kalıyor, bu da maliyetlerini artırıyor.”

Uzmana göre işgalden kurtarılan bölgelerde yeni otlak alanları açıldı. Bu alanların etkin kullanılması halinde hayvancılığın gelişmesinde olumlu bir gelişme sağlanabilir. Mevcut imkanlar sayesinde et ithalatını yüzde 50-60 oranında azaltmak mümkün.

Liberal İktisatçılar Merkezi Başkanı Akif Nasırlı, Azerbaycan’da et üretiminin 2018’den bu yana her geçen yıl azaldığını belirterek, “Son üç yılda bu alanda bir anti-rekor kaydedildi. Genellikle et üretimi Yaz aylarında kural olarak ete olan talep azalıyor, dolayısıyla fiyatlar da düşüyor. 2023’te bu gelenek çok yazık. 2008 yazından bu yana bozuldu. Et bu yıl da daha pahalı hale geliyor.”

A. Nasırlı, kırsal kesimde mera bulunmadığından hayvanların sadece ahırlarda beslendiğini belirterek, “Bu da ürünün maliyetini artırıyor. Tabii köylülerin çoğu rekabete dayanamadı ve hayvanlarını düşük değere sattı.” Bunun sonucunda üretim önemli ölçüde azaldı. Dolayısıyla bugün nüfusun kırmızı et ihtiyacı daha fazla ithalatla karşılanıyor. Bir süre sonra 90’lı yıllardaki gibi yoğun et ithalatına bile ihtiyaç duyabiliriz.”

Et ithalatının azaltılması için yerli üretimin teşvik edilmesi gerektiğine inanan A. Nasırlı, “Her köye özel otlak alanları oluşturulmalı. Kârsız alanlara dikkat çekilmeli. İşgalden kurtarılan alanların imkanları da kullanılmalı. Laçın ve Kelbecer ovalarının tarihsel olarak hayvancılığa elverişli olduğunu biliyoruz, “İnsanlar yılın en az 3-4 ayı hayvanlarını açık meralarda besliyorlardı. O meralar yeniden dolaşıma sokulursa eminim ki yereldir. Üretim artacak.”

Tarımsal konularda uzman olan Mirjavid Hasanov, ülkeye ithal edilen et miktarındaki artışın üretimdeki düşüşle ilgili olmadığına inanıyor. Ona göre, turizm sektörünün yeniden canlandırılması da bu konuda bir etkiye sahipti: “Aslında, yeterli üretimimiz var. Sadece ülkemizdeki et talebinin son yıllarda arttığı. Turizm sektörünün yeniden canlandırılmasının bir Et ithalatının artmasında özel rol var.”

Uzman, Azerbaycan’ın et ithalatını artırmanın yanı sıra ihracatını da artırdığını belirterek, “Bugün Arap ülkelerine, Dubai’ye et ihraç ediyoruz. Mesela Hacıgabul’da bir çiftlik var, biftek eti Arap ülkelerine ihraç ediliyor. “(Kaspi gazetesi))